Tarımda ortak makina kullanımıyla ilgili daha önce de bir köşe yazısı hazırlamıştım. Sebebi de tanıdığım küçük üreticilerin 3-5 dekar alan için binlerce lira maliyetle traktör ve ekipmanlarını edinmesiydi.
Bu konuya, yapılan bilimsel bir çalışmadan yararlanarak tekrar değinmek istedim. Prof. Dr. Murad Çanakçı, Prof. Dr. Süleyman Soylu, Durmuş Üner ve Yusuf Altundal, “Tarımda Ortak Makina Kullanım Modelleri: Konya İli Karapınar Ziraat Odası Uygulamaları” başlıklı güzel bir makale hazırlamışlar. İlgililerin dikkatine sunuyorum.
Tarımsal üretimde işlerin daha kolay ve zamanında yapılması, işgücünün azaltılması gibi amaçlarla mekanizasyon kullanılabilmektedir. Önümüzdeki yıllarda maliyet artışları ve işgücü bulma zorluklarıyla birlikte mekanizasyona daha fazla ihtiyaç duyulacaktır. Hatta akıllı tarım dediğimiz, yüksek teknolojinin devreye girdiği mekanizasyon kullanımı ise kaçınılmaz olacaktır. Üretimdeki verimlilik ve kalite bunu gerektirmektedir. Teknolojik mekanizasyona başvurulması durumunda ortak makina kullanımı daha da önem kazanacaktır.
Yukarıda bahsedilen makalede ortak makina kullanımı “herhangi bir yöntemle, bir tarım makinasının birden fazla işletmede kullanılması” olarak tanımlanmaktadır. Yani işletmelerin kullanacakları tarım makinalarını satın almalarına gerek yoktur. Sadece bir ortak kullanım şekli oluşturulması gerekiyor. Ortak makina kullanım modelleri şu şekilde sınıflandırılıyor:
• Komşu Yardımlaşması
• Müteahhitlik
-Çiftçi müteahhitliği
-Özel müteahhitlik
• Kiralama
• Ortaklıklar
-Küçük ortaklıklar
-Büyük ortaklıklar
• Makina ringleri
Mülkiyet esaslı ortak makina kullanım modelleri ise şöyledir:
• Bireysel
• Grup (Makina ortaklıkları, Kooperatif, Birlik, Oda, Dernek vb.)
• Devlet mülkiyetli
Ortak makina kullanımında üretim bölgelerinin sosyal ve kültürel özellikleri önemlidir. Türkiye çiftçisi bu konuya çok uzak değildir. Tahıl üretiminde yararlanılan biçerdöver kullanımı buna iyi bir örnektir. Makalede Türkiye’de Ziraat Odalarının %53’ünde ortak makina kullanımının uygulandığı, çiftçilerin karşılaştığı problemler değerlendirildiğinde mevcut yöntemlerin yetersiz ve kısmen işlevsiz olduğu belirtiliyor. Almanya ve Fransa’da ortak makina kullanımının kurumsallaştığı ifade ediliyor. Demek ki iyi bir organizasyon şart.
Prof. Dr. Murad Çanakçı ve ark. yaptıkları araştırmada Konya ili Karapınar ilçesi Ziraat Odası örneğini detaylı şekilde açıklamışlar. İlçenin toplam nüfusu 50304, yüzölçümü 2747 km2’dir. İlçede tarla bitkileri üretimi ve hayvancılık faaliyetleri yoğunluktadır. 1963 yılında kurulanda odanın günümüzde 14326 aktif, 4528 pasif olmak üzere toplam 18665 üyesi bulunmaktadır. Grup mülkiyetli ortak makina kullanım modeli uygulanmaktadır. Karapınar Ziraat Odasının başlıca faaliyet alanları şu şekildedir:
• ÇKS Kayıtları, Çiftçi Belgesi düzenlenmesi
• Çiftçilere özel danışmanlık hizmetleri
• Sürekli saha ziyaretleri, yayım faaliyetleri, eğitim toplantıları
• Örnek projeler (sera, demonstrasyonlar, güneş enerjisi santrali vb.) yürütülmesi
• Üyeler ile ilgili alınacak kararlarda ilgili kuruluşlarla işbirliği yapılması
• Kendi tesislerinde turşu üretimi (marka tescili yapılmış)
• Kantar ve soğuk hava deposu hizmeti
• Bünyesinde yer alan tarım makinalarını üyelerin hizmetine sunulması
Peki çiftçiler neden ortak makina kullanımına başvuruyorlar? Satın alma bedeli yüksek makinaları kullanabiliyorlar. Kapasitesi yüksek makinalar mevcut. Teknolojik makinaları kullanım olanağı var. Üreticiler sahip olmadığı bir makinayı kullanabiliyor. Belirli dönemlerdeki makina iş yoğunluklarının azaltılması amaçlanıyor.
Ortak makine kullanımıyla ilgili sorunlar yok mu? Çiftçilerimizin karşılaştığı zorluklarda şu şekilde özetlenmiş:
• Yoğun kullanım nedeniyle sık yaşanan arızalar
• Makina hakkında teknik ve kullanım konusunda yeterli bilgiye sahip olmayan kullanıcıların bazen büyük arızalara yol açması
• Farklı üyelerin kullanması nedeniyle arızaların kim / kimler tarafından çıkarıldığının tespit edilmesinde belirsizlik
• Makinaların amacı dışında kullanılması
Ortak makina kullanımının iyi bir organizasyon ile tarım sektörüne faydalı olacağını düşünüyorum. Bu bakımdan üreticileri bir araya getiren sulama Birlikleri, Tarım Kredi Kooperatifleri ve Ziraat Odaları’na büyük iş düşüyor.
Kaynak: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2771205
