Türkiye’de tarım sektörümüzün şuan önemsiz gibi algılanan sorunlarından birisi de tarımsal üretimde yaş ortalamasının artmasıdır. İster örtüaltı üretimi, ister meyvecilik, ister tarla bitkileri üretimi isterse de hayvancılık olsun hepsinde durum aynı.

Köylü ve çiftçi çocuğu olmam hasebiyle zaman zaman doğduğum, büyüdüğüm, akrabalarımın yaşadıkları köylere, mahallelere gidiyorum. Bu sorunu bizzat çıplak gözle görebiliyorum.

Bu durum kırsal kesimden kentlere olan göçlerle açıklanmaya çalışılıyor. Göçlerin de bazı sebepleri var. Bazılarını bilimsel yayınlardan notlarla aktarmaya çalışalım.

Dr. Ertuğrul Güreşçi, “Kırsal Göç e Tarım Politikası Arasındaki İlişki” başlıklı makalede yaptığı alıntılarda göçün nedenlerini şekilde özetlenmiş:

1. Kırsal göç ekonomik gelişim süreci ile alakalı bir durumdur.

2. Sanayileşme süreci, kırsal göçü tetiklemiştir.

3. Kırsal göç sadece ekonomik nedenlerden dolayı değil sosyal nedenlerden de kaynaklanmaktadır.

4. Kırsal bölgelerdeki göç bu bölgelerdeki tarımsal yapı, üretim ve gelirle alakalıdır.

5. Tarımsal faaliyetler kırsal bölgeler için dezavantajlı bir konum yaratmaktadır.

Prof. Dr. Lutfiye Özdemir tarafından yazılan “Kırsal Alanlarda Sürdürülebilir Kalkınma İçin Göçün Önlenmesinde Yaygın Formal Eğitim Önerisi: Bir Pilot Araştırma” isimli makalede şuan hala sürdürülen eğitim sistemine atıfta bulunulmuştur. Göçlerin temel nedenlerinden birisi olarak “Resmi tarım eğitimi eksikliği ve köylerdeki okulların kapatılması sonucu uygulanan taşımalı eğitim sistemi” gösterilmiştir. Aynı araştırmada göçün tarım faaliyetlerini sekteye uğrattığı, kırsal alanlarda sürdürülebilir kalkınmayı engellediği de belirtilmiştir.

Aslında kırsal kesimi yerinde gözlemleyince her kesimden ailenin çocuklarına eğitimin yolunu gösterdiklerini gözlemliyoruz. Onların açısından bakınca çok haklılar. Şahsen ben de aynı yolu izleyerek geldim. Ailem tarlada, serada çalışmam yerine ders çalışmaya yönelttiler. Haliyle bu anlayış yeni nesil gençlerin çiftçiliğe değil eğitime yönlendirilmesini sağlıyor. Haliyle çiftçilik yapanlar hep aynı kişiler ve yaşlanarak üretime devam ediyorlar. Bu açıdan kırsal kesimde tarımla uğraşanlarda yaş ortalamasının yükselmesini taşımalı sisteme bağlamak da doğru değil.

Eğitime değinmişken, liselerde yöre dışı tercihlerin de ayrıca değerlendirilmesi gerekiyor. 14-15 yaşlarındaki çocukları ailelerden çok uzaklarda okullarda yerleşmeyi sağlamak da tarıma sekte vuruyor. Konunun sosyal boyutları ise çok daha önemli. Aile yapılarının bozulması açısından da değerlendirilmesi gerekiyor.

Tabi bir yandan da miras yoluyla arazi parçalılığı da devam ediyor. İşletme büyüklüğü küçüldükçe gelir oranı düşüyor. Gelir düşünce ekonomik zorluklar yeni arayışlara itiyor.

Sebeplerden bir diğeri de tarımın ve tarımla uğraşanların prestij kaybetmesi. Prestijin çoğunluğu da ekonomik gelir seviyesi ile ilgili. Gelir düşünce herkes tarımdan kaçmak istiyor ve kaçıyor.

Peki sebep sadece gelir mi?

Çiftçilik zahmetli bir iş. Genel anlamda gençlerimiz bu zahmetli işte çalışmak istemiyorlar. Bunun yerine şehirlerde artık marketleri, bakkalları yok eden AVM zincirlerinde çalışmak onlara daha hoş geliyor. Onlar için AVM zincirlerinde tezgahtarlık yapmak, serada domates üretmekten daha prestijli. Halbuki yıllık gelir durumu çok avantajlı değil.

Bütün gençlerimizi üniversite eğitimine yönlendirip hepsine iş verememek sanırım gelecek on yılların büyük sorunu olacak. İyi bir üniversite bitirip 10 dekar alandan elde edilen geliri yakalayamamak en çok zorumuza gidecek mevzu olacak gibi. Belli yaşlardan sonra toprağa girip çalışmak ise neredeyse imkansız gibi.

Kırsal kesimden kentlere olan göçün bir başka boyutu ise sosyal dokunun bozulması ve demografik özellikler. Bu konuya da titizlikle yaklaşmak gerekiyor. Bıraktığımız köylerimize bir gün dönecek adres bulamazsak bunun sorumlusunu kendimizde aramalıyız.

Tarımın stratejik bir sektör olduğunu hepimiz kabul ediyoruz. Ülke olarak tarımımızı gençleştirip, daha dinamik bir sektör haline getirmeliyiz.